PRZEBIEG PROCESU POZNANIA
Zmysły wprowadzają do umysłu idee szczegółowe, niektóre z nich zostają zapamiętane i otrzymują nazwy. Następnie umysł dokonuje procesu abstrakcji i stopniowo uczy się operować nazwami ogólnymi. Zaopatrzony w materiał może ćwiczyć swą zdolność rozumowania. Przez porównanie idei odkrywa w nich idee zgodne i niezgodne.
GEORGE BERKELEY - był biskupem anglikańskim. Chciał pokazać, że istnienie, tzn. postrzeganie...
DAVID HUME
Doświadczenie dostarcza nam wrażeń, których kopiami są idee (łącznie wrażenia i idee to przedstawienia). Idee mają wartość dla poznania o tyle tylko, o ile wiernie kopiują wrażenia.
Są dwa przedmioty badania:
stosunki między ideami - np. w matematyce, logice; twierdzenia na ich temat umysł znajduje niezależnie od doświadczenia, są one niezależne od istnienia czegokolwiek na świecie. Są twierdzenia konieczne i oczywiste.
Fakty - poznaje się je przez doświadczenie, ich przeciwieństwo jest możliwe.
Ogólnie:
Znamy prawdy konieczne i oczywiste, ale nie dotyczą one rzeczywistości, a jedynie idei (w matematyce, logice);
Znamy też prawdy dotyczące rzeczywistości (faktów), ale nie są one ani konieczne, ani oczywiste, a ich przeciwieństwo jest możliwe.
Dotychczasowy empiryzm budował swoje koncepcje rzeczywistości opierając się na pojęciach:
koniecznego związku przyczynowego;
substancji;
siły,
traktując je, jako kategorie empiryczne, czyli znane z doświadczenia.
Ad. 1) Żeby móc stwierdzić istnienie w świecie koniecznych związków przyczynowych, np. między faktami A i B, musielibyśmy móc stwierdzić:
następstwo w czasie;
styczność w przestrzeni;
stałe, konieczne powiązanie.
Wg Hume'a możemy stwierdzić empirycznie tylko dwa pierwsze elementy, natomiast doświadczenie nie dostarcza nam impresji koniecznego powiązania.
Podobnie Hume podważał empiryczny charakter pojęć substancji i siły. Hume nie twierdzi, że w świecie nie istnieją konieczne związki przyczynowe substancji i siły, a jedynie, że ich istnienia nie jesteśmy w stanie stwierdzić empirycznie. Jesteśmy przekonani, że one istnieją, bo tak podpowiada nam instynkt. Hume dokonywał również krytyki indukcji. By móc prawomocnie uogólniać twierdzenia, dotyczące zbadanych faktów na szerszy fragment rzeczywistości, musielibyśmy wiedzieć, że rzeczywistość jest jednorodna. A przecież właśnie dlatego stosujemy indukcję, że tego nie wiemy.
Wyniki krytyki Hume'a.
Konieczność jest właściwa jedynie wiedzy racjonalnej (matematyka, logika) i
(…)
… wobec niego porządek samego bytu już wcześniej pozapodmiotowo (tj. niezależnie od podmiotu poznającego) ukształtowany.
Wszelkie odstępstwa od odtwórczej jedynie roli podmiotu poznającego są wówczas traktowane jako subiektywne zewnętrzne wtręty, stanowiące przeszkodę dla traktowanego jako możliwy rozpoznania porządku samego bytu.
Filozofia nowożytna, dla której coraz bardziej centralnym problemem stawała się nauka, stanęła przed dylematem:
Albo - nauka (wiedza powszechna, konieczna, przedmiotowo ważna) nie jest możliwa
Albo - sposób jej rozumienia przez dotychczasową filozofię nie jest właściwy i należy go zmienić, a w konsekwencji zmienić również filozofię, wypracować nową.
Wyjaśnienia faktu naukowości nauki, co doprowadziło jednocześnie do wypracowania nowej filozofii, podjął się Immanuel Kant.
…
…, a nie ich domniemanego pozazjawiskowego podłoża substancjalnego.
Nierozstrzygalny jest spór determinizmu z indeterminizmem, czyli spór o wolność woli. Jesteśmy wolni o tyle, o ile możemy działać zgodnie z własną wolą, bez rozstrzygania czy sama wola jest wolna czy nie.
Ze względu na krytykę koniecznego związku przyczynowego i substancji, ani teologia, ani ateizm nie mają charakteru naukowego.
W XVIII wieku…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)