OSWALD SPENGLER - wykład XX 11.05.2001
Słynne dzieło „Zmierzch Zachodu” trudno uznać za dzieło czysto filozoficzne. I tom tego dzieła ukazał się w 1918r a więc w roku zakończenia I Wojny Światowej. O ile wybuch i przebieg Wielkiej Wojny zburzył XIX-wieczny porządek europejski, to poglądy Spenglera „mający dominujący dotychczas optymistyczny historiozoficzny okazał się wstrząsem dla wszystkichwychowanych na XIX-wiecznych ideałach” (?). Jeszcze po latach (nieczytelne imię i nazwisko) filozof sztuki i polityki będzie wspominał, że gimnazjalna lektura (którą czytał w liceum w Strasburgu) zachwiała dotychczasowym pojmowaniem kultury jako duchowego i materialnego postępu. Okazało się, w świetle „Zmierzchu Zachodu', że najważniejsze jest staranie się a to co żyje musi umrzeć. Z kolei jeśli wrócimy do jednego z pierwszych wykładów, to przypomnieć trzeba, że dla Wernera Jegera poszukującego europejskiej idei kultur, właśnie dzieło Spenglera przyczyniło się do rozpowszechnienia, jak pisał Jeger „przyrodniczo-opisowego” pojmowania kultury. Spengler zdobył olbrzymi rozgłos dlatego, że jego twórczość trudno było zakwalifikować do którychś z dziedzin pracy intelektualnej. Sam przyznawał, że zajmuje się morfologią dziejów, a tym samym procesem dziania się, które dokonuje się w określonych formach. Najważniejsze zaś było to, że niektóre z owych form zachowują trwałość. Dla najważniejszego dla nas teoretycznego myślenia o kulturze właśnie tutaj tkwiły ciekawe momenty a odnaleźć je można w zagadnieniach związanych ze strukturą i dynamiką. Spengler był bardzo bliski wszystkim tym, którzy ujmowali kulturę jako całokształt ludzkiego świata. A właśnie takie pojmowanie określa się zwykle mianem „globalnego ujęcia”. Z drugiej zaś strony u Spenglera wobec globalnego ujęcia kultury można odnaleźć pewną różnicę, mianowicie tą, że Spengler mówił głównie o dziejach a kulturą dlań było przede wszystkim to wykazało się w procesie dziejowym względną trwałością, Spenglerowska morfologia widziała właściwie w dziejach sztafetę epokowych struktur historycznych, które Spengler właśnie nazwał kulturami. Wyrażał się tu pluralizm w podejściu do kultury i choć Spengler nie wyrzekał się używania (nieczytelne) kultura w liczbie pojedynczej to koncentrował się przecież na tym, co pozostaje w konkretnym miejscu i czasie na różnych kulturach. Typologia kultur, jaką przeprowadził Spengler nie wyodrębniała kultury jako odrębnej sfery świata człowieka ale ujmowała głównie aspekt w którym przejawia się proces historyczny. Trzeba również zauważyć, że mimo pewnych odwołań do tradycji antypozytywistycznych na poglądy Spengler silny wpływ miał naturalizm. Cały pomysł morfologii pochodził z biologii i każdą kulturę autor ujmował na podobieństwo organizmu, którego rozwój przebiegał od narodzi do śmierci, poprzez fazę dzieciństwa, młodości, dojrzałości do obumierania. Każda kultura podlegała tej prawidłowości cyklu przyrodniczego a fazę przejrzałą (nieczytelne) kultury określał Spengler nazwą cywilizacji. Czyli w każdej kulturze daje się u Spengler wyodrębnić dwa momenty, kulturę wąsko rozumianą i cywilizację. Opisuje tu więc pewną prawidłowość rozwojową, a zatem Spenglerowska filozofia dziejów wprzęgnięta była w filozofię kultury i odwrotnie. Ale z drugiej strony poglądy Spengler wyraźnie nacechowane były wartościująco i z tego względu wzbudzały a w niektórych przypadkach nawet legły u podstaw wielu, nie tylko filozoficznych XX-to wiecznych artykulacji katastrofistów. Uważał Spengler, że
(…)
… z pogranicza historiozofii i socjologii (Kroczek, Znaniecki)
- prace przedstawiające kryzys z określonego stanowiska doktrynalnego (lewicujące, religijne)
Jak łatwo zauważyć nie jest to podział logiczny, gdyż nie zastosował tutaj jednego kryterium. I grupę wyróżniono ze względu na całość systemu, II - ze wzg. Na podjęcie konkretnych pojedynczych zagadnień, III ze wzg. na kryterium wartościowania…
… z tym, co teraz pisze o postmodernizmie. Pojęcie kryzysu ujmowane w sensie opisowo-aksjologicznym wcale nie jest zarezerwowane dla rozważań, które reprezentuje „Zmierzch zachodu”. Przed kilkunastoma laty jedna z konferencji w Castel Gandolfo, w której brali udział: Kołakowski, Rickert, Gadamer, poświęcona była właśnie tematowi kryzysu. Ale kiedy cofniemy się wstecz to łatwo dostrzec, że Spengler nawiązywał do dzieła…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)